۶۷۶ چهار چیز غریب در جهان

تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن ، نام تفسیری است که افتخار نگارش آن به نام بانویی ایرانی رقم خورده است؛ بانویی کم نظیر که تاریخ اسلام مانند او را کمتر سراغ دارد. وی اسوه و الگویی نیکو برای زنان مسلمانی است که در عرصه تعلیم و تربیت قلم و قدم می گذارند. خانم نصرت امین، معروف به بانوی اصفهانی، در سال 1313 ق دیده به جهان گشود و از همان آغاز کودکی راه تحصیل علم و دانش را در پیش گرفت. او علاوه بر علوم رایج در حوزه ها به علم هیئت، حکمت و فلسفه نیز مشغول شد. ایشان در زمینه های مختلف اعتقادی، اخلاقی، حدیثی و تفسیری، آثاری ارزشمند را بر جای گذاشته و شاگردان زیادی را نیز تربیت نموده است. وی نهایتاً در سال 1403 در 90 سالگی درگذشت. (1)

تفسیر مخزن العرفان، تفسیری است اخلاقی، تربیتی و تحلیلی که به زبان فارسی و در 15 جلد نگارش یافته است.

مؤلف در آغاز تفسیر، مقدمه ای را ذکر و در آن به انگیزه تألیف این تفسیر، فضیلت قرآن، مسئله تفسیر به رأی و ذو مراتب بودن تفسیر(مراتب داشتن تفسیر) و برخی دیگر از مباحث علوم قرآنی اشاره می کند و سپس وارد تفسیر می شود. ابتدا به ترجمه دسته ای از آیات پرداخته و در تفسیر آیات با بیانی ساده و قابل فهم، پیام قرآن را تشریح می کند. گاه به کلمات ملاصدرا و برخی از فلاسفه و عرفا نیز اشاراتی می کند که در این مواقع شکل بحث از حالت ساده تغییر می کند و سخت تر می گردد. از آنجا که وی با شبهات کلامی نیز آشناست، تفسیر وی جنبه استدلالی دارد. در این راستا گاه شبهه ای را مطرح می کند و پاسخ آن را باز می گوید .

روش تفسیر ایشان اینست که ابتدا به ترجمه دسته ای از آیات پرداخته و در تفسیر آیات با بیانی ساده و قابل فهم، پیام قرآن را تشریح می کند. گاه به کلمات ملاصدرا و برخی از فلاسفه و عرفا نیز اشاراتی می کند که در این مواقع شکل بحث از حالت ساده تغییر می کند و سخت تر می گردد.
این تفسیر محصول تدریس ایشان در شهر اصفهان در جمع بانوان بسیاری بوده است. از این رو، فضای مباحث متناسب با نوع مخاطبان و به شیوه اعتقادی و تربیتی است. (2)



حکایت مهمان و غذا و چراغ
اکنون به داستانی زیبا از این تفسیر که ذیل آیه نهم سوره حشر آمده نظر می افکنیم .

به روایت عبدالله مسعود شبی در مسجد، رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) بعد از نماز شام و خفتن، مردی از میان صفوف برخاست و گفت: من مرد غریبی می باشم و بر هیچ چیزی قدرت ندارم. مرا اطعامی دهید. حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: ای درویش! سخن از غریبی مکن که دل مرا اندوهگین نمودی. پس از آن فرمود: در جهان چهار چیز غریب است:

1- مسجدی که میان طایفه ای باشد که در آنجا نماز نخوانند .

2- قرآنی که در خانه ای باشد و خوانده نشود .

3- عالمی که در میان جماعتی باشد و مردم دنبال او نروند و اخذ مسائل از وی ننمایند.

4- اسیری مسلمان که در میان کفار باشد.

پس از آن فرمود: کیست که موؤنه (خرجی و کمک هزینه) این مرد را کفایت کند تا در فردوس اعلا(بهشت) وی را جای دهند. حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام برخاست و دست مرد را گرفت و به خانه فاطمه زهرا سلام الله علیها برد و گفت: ای دختر رسول الله! در باره این میهمان فکری کن . گفت: یابن عم(پسرعمو) در منزل اندک طعامی هست . حسن و حسین گرسنه اند و تو روزه می باشی و آن طعام به قدر یک نفر زیادتر نیست.

فرمود: آن را حاضر کن. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) طعام را حاضر نمود. حضرت امیر طعام را نزد مهمان گذاشت و با خود فکر نمود، اگر من با مهمان طعام بخورم، مهمان سیر نمی شود، و اگر نخورم شاید او هم شرم کند و نخورد. پس دست دراز کرد و چنان وانمود نمود که چراغ را روشن می کند و در اصلاح آن تأنّی ورزید تا مهمان از غذا خوردن فارغ گردید، وقتی حضرت فاطمه (سلام الله علیها) چراغ آورد دیدند آن طعام همان طور که بود هست.

حضرت علی (علیه السلام) فرمود: ای درویش! چرا غذا نخوردی؟ گفت: سیر شدم . پس از آن حضرت علی و فاطمه و بچه ها (علیهم السلام) و فضه و همسایه ها از آن طعام خوردند و سیر شدند و هنوز آن طعام باقی بود.

روز دیگر، که حضرت علی علیه السلام نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) آمد، از وی سؤال نمود که دیشب چگونه گذرانیدی؟ گفت: به خیر و خوبی. و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) حکایت مهمان و غذا و چراغ را بیان فرمود. حضرت علی (علیه السلام) عرض می کند: یا رسول الله! چه کسی به شما خبر داد؟ فرمود: جبرئیل نزد من آمد و مرا خبردار نمود و این آیه «وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ» را آورد.